Άρθρο για την Υπηρεσία Μεταναστευτικών Θεμάτων

Ο Κυπριακός Ερυθρός Σταυρός στην πρώτη γραμμή του ανθρωπιστικού έργου για τους μετανάστες

της Αλεξίας Νικομάνη*

Στις 20 Ιουνίου, η παγκόσμια κοινότητα τιμά την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, υπενθυμίζοντας τη δύναμη και την ανθεκτικότητα εκατομμυρίων ανθρώπων που εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους εν μέσω ένοπλων συγκρούσεων, διώξεων και ανθρωπιστικών κρίσεων. Πίσω από κάθε αριθμό στη στατιστική των μεταναστευτικών ροών, υπάρχουν άνθρωποι που δεν επέλεξαν τον ξεριζωμό, αλλά χρειάστηκε, λόγω ειδικών συνθηκών, να αναζητήσουν ασφάλεια μακριά από τον τόπο τους.

Για την Κύπρο, το προσφυγικό ζήτημα δεν είναι άγνωστη έννοια. Πρόκειται για εμπειρίες που καθιστούν τους Κύπριους περισσότερο ευαισθητοποιημένους στις ανάγκες όσων σήμερα βιώνουν παρόμοιες καταστάσεις.

Η Υπηρεσία Μεταναστευτικών Θεμάτων του Κυπριακού Ερυθρού Σταυρού (Κ.Ε.Σ) διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην παροχή βοήθειας σε πρόσφυγες, μετανάστες, μεταξύ αυτών και ασυνόδευτα ανήλικα πρόσωπα, από τη στιγμή της άφιξής τους στην Κύπρο, μέχρι και την ένταξή τους στην κοινωνία. Η Υπηρεσία δραστηριοποιείται τόσο στα κρατικά Κέντρα Υποδοχής και Φιλοξενίας, όπως το Κέντρο Πρώτης Υποδοχής «Πουρνάρα» στη Λευκωσία, το Κέντρο Υποδοχής και Φιλοξενίας Αιτητών Διεθνούς Προστασίας στην Κοφίνου, το Κέντρο Φιλοξενίας «Λίμνες» στη Μενόγεια και το Κέντρο Κράτησης στη Μενόγεια, όσο και στην κοινότητα, καλύπτοντας ανάγκες ιατροφαρμακευτικής φροντίδας και παροχής βασικών ειδών ρουχισμού, υποδημάτων, ειδών για βρέφη κ.ά.. Παράλληλα προσφέρει πληροφόρηση και παραπομπή σε νομική υποστήριξη όπου χρειάζεται. Σημείο αναφοράς για την Υπηρεσία είναι η δυνατότητα ανταπόκρισης σε επείγουσες περιπτώσεις, όπως οι μαζικές αφίξεις ατόμων από τρίτες χώρες λόγω ανθρωπιστικών αιτιών ή λόγω εκκενώσεων στα πλαίσια κρίσεων (π.χ. Σουδάν 2023).

Επιπρόσθετα, διατηρείται στενή συνεργασία με την Υπηρεσία Αποκατάστασης Οικογενειακών Δεσμών και την Υπηρεσία Ψυχοκοινωνικής Στήριξης, δεδομένου ότι ο πληθυσμός με τον οποίο εργάζεται η Υπηρεσία είναι ιδιαίτερα ευάλωτος. Υπάρχει επίσης Λειτουργός Διαχείρισης Κρίσεων, με τον οποίο γίνεται συντονισμός σε ανάλογες περιπτώσεις.

Οι προκλήσεις των νεοαφιχιθέντων αιτούντων άσυλο στην Κύπρο είναι πολλαπλές και διαφέρουν ανάλογα με την εθνικότητα, την ηλικία, το φύλο, τον τρόπο άφιξης και τα βιώματα πριν και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Αρκετοί φθάνουν στην Κύπρο με την ελπίδα πως σύντομα θα μπορέσουν να μετακινηθούν σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Το γεγονός ωστόσο ότι η Κύπρος δεν βρίσκεται στη ζώνη Σένγκεν καθιστά εξαιρετικά δύσκολο ένα τέτοιο εγχείρημα. Την ίδια ώρα, οι περιορισμοί που προβλέπει η νομοθεσία σχετικά με την απασχόληση της εν λόγω ομάδας πληθυσμού, δημιουργούν επιπλέον εμπόδια στην ένταξή τους και στην κάλυψη βασικών τους αναγκών.

Θετική εξέλιξη αποτελεί η δημιουργία δικτύων στήριξης από τις εθνικές κοινότητες που βρίσκονται εντός Κύπρου και που βοηθούν τα μέλη τους να προσανατολιστούν μετά την αποχώρηση από τα Κέντρα Υποδοχής. Η δυνατότητα υποστήριξης ποικίλλει από κοινότητα σε κοινότητα, ενώ αυξημένη είναι και η κινητικότητα των ΜΚΟ που υποστηρίζουν τα άτομα αυτά στα διάφορα στάδια της ζωής τους. Ωστόσο, παραμένει το γεγονός ότι οι πλείστοι αιτούντες άσυλο νιώθουν αποπροσανατολισμένοι και αβοήθητοι, ειδικά μετά την αποχώρησή τους από το Κέντρο «Πουρνάρα».

Η δράση της Υπηρεσίας στο Κέντρο «Πουρνάρα» στα πρώτα στάδια συνάντησε αρκετά εμπόδια με σημαντικότερο ζήτημα την επικοινωνία, καθώς οι περισσότεροι νεοεισερχόμενοι ήταν αραβόφωνοι και δεν υπήρχαν κατάλληλα εργαλεία διερμηνείας.

Επίσης κατά τις περιόδους αυξημένων αφίξεων, η πίεση στο Κέντρο ξεπερνούσε τις αντοχές των υποδομών. Οι προσωρινές εγκαταστάσεις, κυρίως τέντες, δεν επαρκούσαν για να εξασφαλίσουν αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης. Το βάρος δεν το σήκωνε μόνο ο Κ.Ε.Σ., αλλά συνολικά η κοινωνία, η οποία κλήθηκε να διαχειριστεί μια σκληρή πραγματικότητα για ανθρώπους που βρέθηκαν στην Κύπρο χωρίς επιλογή, υπό συνθήκες αβεβαιότητας. Σταδιακά, με θέληση και υπομονή, αρκετά προβλήματα αντιμετωπίστηκαν και οι συνθήκες διαβίωσης βελτιώθηκαν, καθώς και οι σχετικές υποδομές.

Η καθημερινότητα παραμένει αναμφίβολα δύσκολη για τους ανθρώπους που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους. Όμως, είναι κρίσιμο να θυμούνται πως υπάρχουν άνθρωποι και υπηρεσίες που παραμένουν σταθερά δίπλα τους, έτοιμοι να προσφέρουν στήριξη και κάθε δυνατή βοήθεια. Αυτή η προσπάθεια είναι συνεχής, γι' αυτό και δεν πρέπει να διστάζουν να αναζητούν τη βοήθεια αυτή.

*Λειτουργού της Υπηρεσίας Μεταναστευτικών Θεμάτων του Κυπριακού Ερυθρού Σταυρού