Διεθνής Ημέρα Μεταναστών 2021

Αποκλεισμός δικαιωμάτων στα σύνορα της ΕΕ: η νέα κανονικότητα;

Ενόψει της Διεθνούς Ημέρας Μεταναστών (18 Δεκεμβρίου 2021), το Ευρωπαϊκό Γραφείο του Ερυθρού Σταυρού καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη να σταματήσουν να μετατρέπουν τα σύνορα της Ευρώπης σε περιοχές αποκλεισμού και αποκλεισμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κάθε άτομο, ανεξάρτητα από την ιθαγένειά του ή το καθεστώς του ως μετανάστης, έχει δικαίωμα σε θεμελιώδη δικαιώματα: δικαιώματα που πρέπει τα κράτη να σέβονται ανά πάσα στιγμή. Οι τρέχουσες επιλογές πολιτικής που στοχεύουν στον περιορισμό της μετανάστευσης με οποιοδήποτε κόστος και στην εξωτερικοποίηση των ευθυνών προστασίας, επιδεινώνουν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι εν κινήσει. Απαιτείται επείγουσα δράση για την τήρηση του κράτους δικαίου και τη διασφάλιση της λογοδοσίας στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.

Από τη Μεσόγειο Θάλασσα μέχρι τη Μάγχη και τα σύνορα με τη Λευκορωσία, τα θαλάσσια και χερσαία σύνορα της ΕΕ έχουν γίνει συνώνυμο της ανθρώπινης τραγωδίας και της περιφρόνησης των δικαιωμάτων των μεταναστών που προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη. Η υπερβολική εστίαση στα μέτρα ελέγχου των συνόρων και στις επικίνδυνες πρακτικές αποτροπής, όπως το κλείσιμο των συνόρων, οι φράχτες με συρματόπλεγμα και οι απωθήσεις, εκθέτουν τα άτομα σε σοβαρές δυσκολίες και τους στερούν την πρόσβαση σε ουσιαστική βοήθεια. Κατά τραγικό τρόπο, χιλιάδες ζωές χάθηκαν στα σύνορα της ΕΕ και ως αποτέλεσμα αμέτρητοι άνθρωποι χάθηκαν χωρίς ίχνη τα τελευταία χρόνια. Συχνά, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις για όσους φτάσουν στην Ευρώπη. Ο χωρισμός της οικογένειας, οι αναξιοπρεπείς συνθήκες υποδοχής, η διοικητική κράτηση και οι περιορισμένοι μηχανισμοί εντοπισμού ή εξυπηρέτησης των αναγκών τους, είναι μερικές μόνο από τις ανθρωπιστικές συνέπειες του τρέχοντος συνοριακού καθεστώτος της ΕΕ.

Τα κράτη μέλη της ΕΕ αφιερώνουν σημαντικούς πόρους τους στο να αποκόψουν άτομα από τρίτες χώρες, χωρίς τις απαραίτητες εγγυήσεις ανθρώπινης μεταχείρισή τους. Η πρωτοφανής κανονικοποίηση της επαναπροώθησης και η επίμονη αποφυγή της ευθύνης για τη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μεταναστών είναι εξαιρετικά ανησυχητικές. Επίσης, οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να εφαρμόζουν τις υποχρεώσεις τους βάσει του ενωσιακού και διεθνούς δικαίου στα σύνορά τους. Οι παράνομες πράξεις θα πρέπει να διερευνώνται ταχέως, ώστε κανένα περιστατικό να μην εκδηλώνεται και τα θύματα παραβιάσεων να έχουν πρόσβαση σε ένδικα μέσα.

Ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες βασίζονται σε ανθρωπιστικούς φορείς για την αντιμετώπιση των συνεπειών όσων αφορά την αξιοπρέπεια των μεταναστών, το έργο τους που σώζει ζωές αμφισβητείται όλο και περισσότερο. Στα χερσαία σύνορα, όπως αυτά μεταξύ της ΕΕ και της Λευκορωσίας, οι φορείς αντιμετωπίζουν περιορισμένη πρόσβαση σε παραμεθόριες ζώνες, με εμπόδιο στο να παρέχουν κρίσιμες υπηρεσίες και έργο προστασίας. Στη θάλασσα, οι οργανώσεις που πραγματοποιούν έρευνα και διάσωση αντιμετωπίζουν συχνά δυσπιστία και έλλειψη υποστήριξης, αν και καλύπτουν το κενό που δημιουργείται από την άρνηση των ευθυνών των κυβερνήσεων. Οι πρόσφατοι θάνατοι στη Μάγχη αποτελούν περαιτέρω απόδειξη ότι ένας συνδυασμός αυστηρότερων συνοριακών ελέγχων και ανύπαρκτων ασφαλών οδών μετανάστευσης, αναγκάζουν τους ανθρώπους σε πιο επικίνδυνες διαδρομές και καταστάσεις.

Υπάρχει μια οξεία και επιτακτική ανθρωπιστική ανάγκη να προσφερθεί βοήθεια και προστασία σε όλους τους ανθρώπους που κινούνται, ανεξάρτητα από το καθεστώς τους. Για να επιτευχθεί αυτό, η ΕΕ θα πρέπει να ενθαρρύνει και να επιτρέψει τη δημιουργία σημείων ανθρωπιστικής παρέμβασης – χώρων που θα παρέχουν ένα φιλόξενο και ασφαλές περιβάλλον για πρόσβαση σε υπηρεσίες σε όλους τους μετανάστες – χωρίς φόβο σύλληψης ή καταγγελίας στις αρχές. Αυτό θα αποτελούσε ένα σημαντικό βήμα για την προστασία της ζωής, της αξιοπρέπειας και των δικαιωμάτων του κάθε ατόμου εν κινήσει.

Τα τελευταία χρόνια, οι ενέργειες της ΕΕ με στόχο την αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης έχουν υπονομεύσει τα δικαιώματα των μεταναστών και τις ανθρωπιστικές ανάγκες. Τα δεινά που παρατηρούνται στα θαλάσσια και χερσαία σύνορα της Ευρώπης είναι μια έντονη υπενθύμιση ότι τα κράτη πρέπει να επαναφέρουν μια προσέγγιση βασισμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα, στα σύνορά τους. Αν και είναι σημαντικό να αντιμετωπιστούν οι ανθρωπιστικές συνέπειες του λαθρεμπορίου και της εμπορίας ανθρώπων, η δυσανάλογη εστίαση στον έλεγχο των συνόρων και στα μέτρα εξωτερίκευσης έχουν υπονομεύσει την ευημερία των μεταναστών εντός της ΕΕ και κατά μήκος των ολοένα και πιο επικίνδυνων μεταναστευτικών διαδρομών. Για πολλούς, οι υπηρεσίες των δικτύων λαθρεμπορίας και διακίνησης είναι η μόνη ασφαλής επιλογή.

Καθώς οι ευρωπαϊκές χώρες πλησιάζουν σε ένα επισφαλές σημείο καμπής όπου οι καθιερωμένες προσεγγίσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα που κατοχυρώνονται στο δίκαιο της ΕΕ και το διεθνές δίκαιο κινδυνεύουν να υποστούν μη αναστρέψιμη διάβρωση, ζητούμε να διατηρηθούν τα θεμελιώδη δικαιώματα των μεταναστών, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές αξίες και πρότυπα. Αν κοιτάξουμε πέρα από τις περιοριστικές αντιδράσεις διαχείρισης των συνόρων στο όνομα της πολιτικής αποτροπής, η φροντίδα των αναγκών και των δικαιωμάτων των μεταναστών είναι καθήκον παγκόσμιας αλληλεγγύης.

Πηγή: Ευρωπαϊκό Γραφείο Ερυθρού Σταυρού

Ακολουθήστε τον σύνδεσμο: Exclusion of rights at EU borders